Nederland – Orvelte – Drenthe – 18-02-2015 Drents Landschap het dorp Orvelte. foto: Sake Elzinga
“Onder het strodak”
Janny Oudega*
Het klinkt als de titel van een gezellige streekroman, maar vroeger waren er alleen maar strodaken. Onder deze ‘warme dekens’, het strodak, lagen de (hallenhuis)boerderijen veilig opgeborgen. Als je nu in de winter het silhouet van een boerendorp ziet, lijkt het of het altijd zo is geweest.
Een dak van riet is niet van oude tijden. Welke dakbedekking men in de voorhistorische tijd gebruikte, is niet bekend. Het zal vast bouwmateriaal uit de buurt zijn geweest zoals grassen, stammetjes of plaggen. Latere bouwers van boerderijen gebruikten ook het materiaal uit de omgeving. Eiken voor het gebint, leem voor de vloer en de wanden en voor het dak heide en roggestro. Riet was er nauwelijks in Drenthe, roggestro des te meer. Winterrogge was tot in de twintigste eeuw het belangrijkste graangewas op de essen. Ook heide was er in overvloed. Dit was sterk materiaal en kon lang blijven liggen, maar liet wel water door. Heide gebruikte men vooral voor steile dakdelen, zoals het wolfseind (steil dakdeel aan de voorkant van het dak). Oud-bewoners van boerderij Kamps vertelden dat ze erop uitgestuurd werden om daarvoor hei te verzamelen. Nu nog hebben de oudste boerderijen steile daken. Dan ging de dakbedekking het langst mee.
Roggestro
Vooral keuterboeren die nauwelijks geld in huis hadden, dekten het dak van hun boerderijtjes tot in de twintigste eeuw het dak met roggestro en heide. De roggearen zaten soms nog aan de binnenkant. Zo’n dakbedekking maken was een intensief karwei, maar er was genoeg arbeidskracht beschikbaar. Voor het dak van de Bruntingerhof in Orvelte werden 5000 bossen stro gebruikt. Dat blijft dan ook zo’n 35 jaar zitten, met een beetje tussentijds bijstoppen. Het stro werd met wilgentwijgen op het latwerk gebonden. In een bouwvergunning uit 1932 verplicht de gemeente de eigenaar het stro vast te maken met ijzerdraad. Dat heeft er misschien mee te maken dat daarmee werd voorkomen dat bij brand de hele dakbedekking in één keer brandend naar beneden viel. Overigens was een strodak na 10 tot 12 jaar versleten en moest het in gedeelten vervangen worden.
Meer lezen? Kijk in het nieuwste Drenthe Magazine. Vanaf 6 april te koop in de grotere boekhandel.
