In 2002 veroverde Ilya Repin de harten van het Nederlandse publiek. Aanstichter van dit alles was prof. dr. Henk van Os. De oud-directeur van het Rijksmuseum Amsterdam was destijds samen- steller van de zeer succesvolle tentoonstelling ‘Het geheim van Rusland’ in het Groninger Museum. Persoonlijk zorgde Van Os ervoor dat de werken van Repin voor het eerst sinds lange tijd buiten Rusland te zien waren. Van Os gaf Repin het predikaat ‘de Rembrandt van Rusland’ en voorzag het wereldberoemde schilderij Wolgaslepers van het label ‘de Nachtwacht van Rusland’.
Het schilderij Wolgaslepers is na bijna 15 jaar nu opnieuw in Nederland te zien en vormt het boegbeeld van de tentoonstelling Peredvizhniki – Russisch Realisme rond Repin 1870 -1900 in het Drents Museum. Daarnaast zijn er nog acht schilderijen van Repin in Assen te bewonderen. In een interview met het Drents Museum Magazine blikt Henk van Os terug en vertelt over zijn ervaringen met Repin en Wolgaslepers.
Hoe was uw eerste kennismaking met het werk van Repin?
‘In 1990 ben ik gevraagd om met mijn gezin in het depot van de Tretjakov Galerij in Moskou te kijken naar iconen. Ik weet nog heel goed dat daar de rekken werden uitgetrokken door mijn zoon Pieter. En dat ik daar opeens het schilderij Onverwacht van Ilya Repin zag. Ik zie dat schilderij en ik denk: Dit is pas kunst! Het maakte werkelijk een verpletterende indruk op me. Voor die tijd had ik echt nog nooit van Repin gehoord. Het werk van Repin was ook nog nooit in het buitenland vertoond.’
Waardoor werd de tentoonstelling Het geheim van Rusland zo’n groot succes?
‘Aanvankelijk bestond het idee om in Groningen een tentoonstelling over Russisch modernisme te organiseren. Ik was daar geen voorstander van, bovendien was dat al eerder in het Stedelijk Museum gebeurd. We hadden alleen van tevoren geen enkel idee wat we konden verwachten van de overzichtstentoonstelling van Repin. Maar we kregen een overweldigende respons van het publiek. [De tentoonstelling trok destijds 250.000 bezoekers, red.]. We werden er totaal door overrompeld. Mensen stonden in de rij en waren verpletterd door de portrettengalerij van Repin.’
In uw publicatie noemt u Wolgaslepers ‘het grote maatschappijkritische meesterwerk van de negentiende eeuw in Rusland’. Ook schrijft u: ‘De Wolgaslepers maakte Repin in één klap de belangrijkste Russische schilder van zijn tijd.’ Wat maakt het voor u de ‘Nachtwacht van Rusland’?
‘Wolgaslepers laat de onderkant van de mensheid zien. Iedereen heeft het enorm zwaar op het schilderij. Het is een ploeterende groep die Repin hier weergeeft, zonder de individuen te verwaarlozen. Maar ook is er ruimte voor iemand die zich onttrekt aan de ellende. Dat alles getuigt van een geweldige artistieke uitdaging die op een voortreffelijke wijze is uitgevoerd. Het is de ‘Nachtwacht van Rusland’ omdat het werk zulke bijzondere kwaliteiten heeft, die maken dat het de prominente rol speelt in de nationale kunst van Rusland.’
Ilya Repin is een van de belangrijkste kunstenaars van de groep Peredvizhniki. Wie is verder uw favoriet?
‘De portretschilder Valentin Serov. Wat ik altijd nog op mijn verlanglijstje had staan, maar waar het helaas niet van gekomen is: een tentoonstelling maken over het werk van Serov. Ik betreur nog steeds dat dat niet gelukt is.’