Het cultuurlandschap van de gemeente Westerveld is al meer dan 5000 jaar oud. Toen al kwamen er mensen naar dit gebied. Het was blijkbaar een aantrekkelijke leefomgeving voor mensen. We hebben sporen gevonden van Rendierjagers bij de Havelterberg. Het was een herdersvolk dat van plek naar plek trok. Zij waren hier nog voordat de hunebedbouwers zich er vestigden. Dit gebied kent al duizenden jaren van bewonersgeschiedenis. Naast de twee nationale natuurparken hebben we hier veel erfgoed. De Hunebedden zijn het oudst, maar de Drentse Hallenhuisboerderijen zijn ook voorbeelden van bijzonder cultureel erfgoed.
Van oudsher is dit een agrarisch gebied geweest. We hebben nog steeds geen grootschalige woon- en industriegebieden in deze gemeente. Veel van de geschiedenis is gelukkig bewaard gebleven. Dat kwam natuurlijk ook, omdat het vroeger een arme streek was. Men ging niet vernieuwen of vervangen als het oude nog goed voldeed. Dat is de Drentse “zunnigheid”. Dat heeft ertoe bijgedragen dat het oude Drentse landschap hier nog aanwezig is. De gemeente Westerveld is Drenthe in het klein. Je hebt hier bossen, heide, veen, zandverstuivingen, water (de Drentse Hoofdvaart) en je hebt de stuwwallen bij de Havelterberg. Alle elementen waar Drenthe zo bekend om is, vind je hier op 280 vierkante kilometer: ook het grootste aaneengesloten bosgebied – het Drents-Friese Wold – en het grootste natte heidegebied van Noordwest-Europa bij Dwingeloo. In het zuiden hebben we bij Havelte de prachtige stuwwal uit de voorlaatste ijstijd. Die enorme afwisseling van natuurgebieden maakt ons uniek.
Al onze cultuurhistorische rijkdom willen wij delen met iedereen die hier komt
Hierdoor is er ook een grote verscheidenheid aan dorpen en buurtschappen te vinden. Wapserveen is bijvoorbeeld een 7 kilometer lang lintdorp. Mooie esdorpen als Dwingeloo, Diever en Uffelte met daarnaast Frederiksoord en Wilheminaoord, die weer totaal anders zijn. Deze laatste twee dorpen hebben een unieke ontstaansgeschiedenis als landbouwkolonie. Hieraan lag de utopische gedachte van de maakbare mens ten grondslag. Frederiksoord is de basis geweest van de Nederlandse verzorgingsstaat, onmiskenbaar en wetenschappelijk aangetoond. Er wordt gewerkt om de Werelderfgoedstatus te verwerven. De Maatschappij van Weldadigheid is qua gedachtengoed en schaalgrootte uniek in de wereld.
Voor Westerveld is toerisme een belangrijke economische pijler. De term “Nationaalpark van Drenthe” is eruit voortgekomen. Hier is meer te beleven dan alleen maar bos en hei. Het tweede weekend in september hebben we Open Monumentendag. Dan begroeten we veel cultuurbezoekers van binnen en buiten Drenthe. Opvallend veel Vlaamse bezoekers weten ons steeds beter te vinden. We zitten zó stampvol met erfgoed dat toegankelijk is. Het verbaasde mij niet dat de gemeente Westerveld in 2011 tot beste erfgoedgemeente van Nederland werd verkozen. De kleinschaligheid en het afwisselende landschap maken ons bijzonder. Net zo als De Maatschappij van Weldadigheid – opgericht in 1815 – met z’n ziekenhuis, bejaardentehuis, eigen geld, scholen en zorgplicht. Het museum De Koloniehof, waar een uniek verhaal wordt verteld over arme gezinnen uit het westen die hier als boeren aan het werk werden gezet. De beschermde dorpsgezichten van Frederiksoord, Wilheminaoord met z’n prachtige rietgedekte Hallenhuisboerderijen, de brink van Dwingeloo, Landgoed Oldengaerde, Taarlo, Eursinge, De Wal met landgoed Overcinge, Havelte-Dorp, de Helomaweg in Havelte met een kluster van eeuwenoude boerdijen. Stuk voor stuk kroonjuwelen in ons landschap. Erfgoed en cultuurhistorie gebruiken wij als motor om steun te creëren bij onze inwoners. Zij wonen, recreëren en werken hier. Al onze cultuurhistorische rijkdom willen wij met iedereen delen die hier komt. De Open Monumentendag is daar een mooi middel voor. De eigenaren van de monumenten staan tegenwoordig in de rij om er aan mee te mogen doen.
De inwoners zijn de schatbewaarders; zij zorgen voor het visitekaartje waar bezoekers zo graag voor komen. Bij burgers en ondernemers is bewustzijn ontstaan voor het belang van monumentenzorg. Vroeger werden monumenten gezien als objecten waar niets mee mocht en die veel geld kostten. Nu ziet men steeds meer in dat een historisch pand bijdraagt aan een kwalitatieve uitstraling van de hele omgeving. Een historisch pand heeft economische waarde. Dit besef is pas de laatste jaren gaan leven. Erfgoed is breder dan een bult stenen. Er is ook het immateriële erfgoed, zoals het bloemencorso in Frederiksoord-Vledder, waar door veel vrijwilligers hard aan wordt gewerkt. De Radiotelescoop aan de rand van het Dwingelderveld was in maart nationaal monument. Onze vrijwilligers kunnen er met veel passie over vertellen. En de Havelterberg met zijn sporen uit de prehistorie en de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hebben daar een vliegveld gebouwd, waarop aan het eind van de oorlog meer bommen zijn gevallen dan op Rotterdam. Die sporen zijn goed in dat landschap te zien. Talloze bomkraters vind je nog in het gebied. Zij hebben ertoe geleid dat het een van de rijkste planten- en dierengebieden is geworden van heel Nederland. De Havelterberg is de Tafelberg van Nederland. We hebben niet voor niets juist daar de toegangspoort naar het Holtingerveld gecreëerd met de grootste rietgedekte schaapskooi van Noordwest-Europa. Zo’n mythische plek waar het op een na grootste hunebed van Nederland ligt, maar ook een plek waar je geraakt wordt door de natuur en z’n vele historische verhalen.
.
