“Het landschap is voor mij een verhaal, een levensverhaal. je moet uitkijken, dat het leven niet uit het landschap verdwijnt onder het ijskoude mes van de analyse.”
Harry de Vroome
Ik heb een afspraak in het dorpjes Elp, hartje Drenthe, met twee boswachters van Staatsbosbeheer. Evert Thomas en Kees van Son ontvangen mij op een van de kantoren van Staatsbosbeheer in Drenthe. Een gesprek, waarin ik hoop dat ze mij wat meer kunnen vertellen over die bijzondere natuur van de Hondsrug en het Drentse Aa gebied.
Kees: “Staatsbosbeheer werd 21 juli 1899 opgericht door de overheid voor de productie van hout. Voornamelijk bedoeld om in te zetten voor het stutten van de mijngangen de mijnproductie in Zuid Limburg. In Drenthe waren grote zandverstuivingen en heideterreinen, die toch maar lagen te niksen. Voor het gebruik in de landbouw was het veel te schraal. Het woeste en ledige Drenthe, werd gezien als een geschikt gebied voor de aanplant van bos. In die tijd was er namelijk bijna geen bos meer in ons land. Alleen op de Veluwe nog een beetje. In de Gouden Eeuw is Nederland bijna helemaal leeg gekapt voor de bouw van huizen en schepen. De vraag naar hout was toen enorm. In Drenthe liepen er in die tijd duizenden schapen, die maar aan het knagen waren en de groei van bossen geen kans gaven. Duizend jaar geleden was Drenthe echter een bosrijke provincie. Bodemonderzoek geeft dit ook duidelijk aan.”
Evert: “Drenthe , wat vaak wordt gezegd, is een omgekeerd soepbord. In het midden hoog en aan de randen de lage veengebieden. Met zandruggen die gevormd zijn in de ijstijden. Die zandruggen hebben ook bepaald hoe het water stroomt. In het gebied waar we nu zitten Elp, bij Schoonloo, zitten we in het brongebied van de Drentsche Aa. Een deel van het schone water stroomt af naar Noordwest Overijssel, een deel stroomt richting de Vecht en er stroomt water richting de Hunze. Er zijn vier verschillende stroomgebieden waar het water naar afvloeit. Water, is cruciaal als je het hebt over natuurgebieden. Ze kunnen gewoon niet zonder. Daarom zijn Staatsbosbeheer en andere natuurorganisaties overal bezig de waterhuishouding te herstellen zoals het ooit was. Er is veel ontwaterd ten behoeve van het stimuleren van de landbouw. Een groeiend publiek ontdekt, en wordt zich, steeds meer bewust hoe waardevol die natuurgebieden zijn en dat ze beschermd moeten worden. “
Kees: “Op landelijke schaal liggen in het Drentse Aa gebied de mooiste veen en vennetjes van het land. In dit hoogveen zijn speciale plantjes en dieren te vinden, zoals zonnedauw , veenpluis, wollegras en natuurlijk de adder. In het hele land is ons landschap voor een groot deel aangepast aan de wensen van onze economie. Hier, is men al in een heel vroeg stadium begonnen met het herkennen van die waarde van de natuur. In 1930 is er al een plan opgesteld en zijn er mensen geweest, die vonden dat dit gebied zo bijzonder is dat het bewaard moet blijven. Zij hebben opgeschreven waarom het Drentse Aa- gebied zo bijzonder is. Met z’n meanderende beken, typische esdorpjes en de samenhang tussen cultuur en natuur.
Dit jaar wordt het 50 jaar bestaan van het Nationaal Park Drentsche Aa herdacht. Je kunt gerust spreken van het best bewaarde beek- en esdorpenlandschap van West-Europa. Het is niet voor niets dat op dit landschap veel kwaliteitsstempels liggen, van overheden, Ecologische HoofdStructuur, Natura 2000, Geopark, … en ga zo maar door.
Je kunt in het Drentse Aa gebied en op de Hondsrug, een dag zwerven, zonder mensen tegen te komen. In dit landschap liggen verschillende waterscheidingen, dat maakt ze zo bijzonder. Je ziet het aan de dieren, zij kiezen hun ideale leefomgeving. Als je het natuurlijke watersysteem weer herstelt, maak je meer kans om de oorspronkelijke natuurwaardes terug te krijgen. “
Evert: “Wij Nederlanders staan bekend om onze waterwerken. Zolang we er wonen vechten we er al tegen. In onze genen zit ingebouwd dat wij water, buiten de deur willen houden. Nederland zakt steeds verder weg. Door ontwatering wordt natuurbeheer in Drenthe steeds belangrijker. Er zijn doem scenario’s over Appelscha aan Zee. Mensen zoeken altijd hoge droge plekken op. Op de Hondsrug woon je wat dit betreft op een van de veiligste gebieden van Nederland. Eeuwen terug was de weg over de Hondsrug één van de belangrijkste handelsroutes van het land. De weg tussen Coevorden en Groningen was de A1 van de Middeleeuwen, links en rechts ervan lagen grote moerasgebieden.
Als de mens het veen tussen de Hondsrug en Duitsland niet had afgegraven was het nu nog een ondoordringbaar en levensgevaarlijk moeras. Dat is geschiedenis en komt ook niet meer terug. Er wonen mensen en die willen graag droge voeten houden. Natuur houdt niet van droge voeten. Door vernatting van natuurgebieden kunnen weer levende hoogveengebieden ontstaan met de daarbij behorende zeldzame flora en fauna waar Drenthe beroemd door is geworden. Turf, jenever en achterdocht……….
Economische belangen hebben er voor gezorgd dat de aanplant van bossen, werkgelegenheid en hout hebben opgeleverd. Dat heette de vooruitgang. Met de aanplant van bossen in Drenthe, was men in feite begonnen met het temmen van de natuur. Vanaf 1900 begon bij Emmen de bosaanplant om de werkloosheid te lijf te gaan. Staatsbosbeheer was toen een staatsbedrijf die o.a. op mindere vruchtbare gronden, bomen ging aanplanten. Ook op de Waddeneilanden en bij Schoorl. Zo ontstonden overal in Nederland bossen en daar profiteren we nu nog van. De meeste bossen in Drenthe zijn nu gemiddeld zo’n honderd jaar oud, wat natuurlijk voor een bos nog jong is. Voor oude bossen moet je in Europa naar Oost Polen toe. Bij Anloo en Schoonloo moeten lang geleden al bossen hebben gelegen. De historische benaming van ‘Loo’ is namelijk bos. Deze bossen werden aangelegd om de groei van enorme hoeveelheden stuifzand tegen te gaan.”
Kees: “Harrie de Vroome, een landschapsarchitect, wordt gezien als de geestelijk vader van het stroomdal van de Drentsche Aa. Hij heeft zich actief ingezet en politici doen inzien, dat het een waardevol gebied is. Personen als de Vroome en de schilder Evert Musch waren in die tijd, mensen met een visie. Een schilderij van Musch, gemaakt op de Kymmelsberg, is meegenomen naar den Haag. Met het verhaal: “ Als dit unieke natuurgebied, met bijzondere landerijen en z’n prachtige beekdal slachtoffer wordt van de ruilverkavelingen en kanalisaties, dan komt het nooit meer terug. “
Bijzonder om te zien dat deze mannen, begin zestiger jaren al zo’n duidelijke visie hadden. In een tijd waar Nederland alleen maar oog leek te hebben voor meer groei en welvaart.”
Uit: Drenthe Magazine voorjaar 2015
[…] De kracht van de Drentse Aa en de Hondsrug […]