BETEKENISVOL BOEREN IN DRENTHE
Door Eva Hamming
Drenthe heeft een lange traditie op het gebied van landbouw, tuinbouw en veeteelt. Met zo’n 70% van het totale oppervlakte van de provincie dat gebruikt wordt door boeren, is het niet overdreven om Drenthe een landbouw-provincie te noemen. Ook in de landbouw drukt de Betekeniseconomie steeds nadrukkelijker haar stempel; de gevolgen gaan veel verder dan het obligate verduurzamen van de boerenbedrijfsvoering. In deze editie van Drenthe Magazine laten we twee toonaangevende betekenisvolle Drentse initiatieven de revue passeren: De Herenboerderij en de Gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe, waar ze betekenisvol boeren…
De Herenboerderij
Anita Marskamp: De Herenboeren is een coöperatief gemengd boerenbedrijf, en een concept dat al bijna 3 jaar draait in Boxtel. Ik zag het een paar maanden geleden op Twitter voorbijkomen en dacht: dat is wat voor Assen. Ik ben in Boxtel gaan kijken en ik was meteen enthousiast. Dit is volgens mij hoe we de toekomst in kunnen met ons landbouw- en veeteelt beleid.
Divers bedrijf
Tegenwoordig hebben veel boeren zich gespecialiseerd. Het is veeteelt of akkerbouw, en daarbij dan vaak ook maar een paar producten. Het is dus bijzonder dat de Herenboerderij een echt gemengd bedrijf is. Een Herenboerderij waar ze betekenisvol boeren, heeft 20 hectare, waarvan 10 hectare voor de runderen. Die zijn er puur voor het vlees, niet voor melkproductie. Op de andere 10 hectaren lopen de kippen, voor de eieren met name, en de varkens. Er is een hele grote moestuin, en een boomgaard. De kippen lopen tussen de fruitbomen. Zij vinden het fijn om rond te scharrelen én zijn natuurlijke plaagbestrijders.
In de boomgaard blijft ook het onkruid staan. Zo kunnen allerlei soorten bloemen tot ontwikkeling komen, en dat trekt insecten aan. Die zijn een lekker hapje voor de kippen, maar ze zorgen ook voor de bestuiving. De Herenboerderij is een andere manier van tegen de natuur als geheel aankijken. Het moet niet óf landbouw, óf veeteelt, óf natuur zijn. Dat mag allemaal weer samenvloeien. Die diversiteit is zo belangrijk.
Bewust omgaan met voedsel
Om herenboer te worden moet je je inkopen in de coöperatie. Van dat geld wordt bijvoorbeeld het land bewerkt zodat erop geteeld kan worden, er worden materialen en dieren aangeschaft. Voordat een Herenboerderij draait is er al heel wat werk verzet. Het doel is om 200 gezinnen bij elkaar te krijgen. Die 20 hectare is hier precies op toegespitst, dus er is weinig overproductie. En er wordt geen voedsel verspild. De buitenbeentjes, zoals de kromme komkommers worden gewoon opgegeten. Op de Herenboerderij zijn het jouw producten, daar ben je trots op met elkaar. Of het nou recht is of krom, het is gewoon voedsel.
De grond wordt niet aangeschaft, maar gepacht, van bijvoorbeeld de gemeente of natuurmonumenten. Bij die grond wordt een boer gezocht, met een brede kennis. Hij wordt betaald door de Herenboeren. Als er meer werk is dan de boer aankan dan stuurt hij een berichtje rond met de vraag wie er zin heeft om te komen helpen. De ervaring in Boxtel is dat er dan zo een clubje van 10 mensen op de stoep staat. Helpen hoeft niet, maar veel mensen vinden het juist leuk. De betrokkenheid is groot en mensen zijn nieuwsgierig naar hoe zoiets nou werkt.
Als de Herenboerderij eenmaal draait dan betaal je maandelijks contributie. Daarvoor krijg je iedere week vlees, eieren, groente en fruit. Je eet volgens de seizoenen en dat zorgt voor een stukje bewustwording. Wat ook voor bewustwording zorgt: meer dan de helft van de grond is nodig voor de dieren, de runderen en varkens. Als je geen vlees eet dan kun je met de dubbele hoeveelheid mensen van de grond leven. Zo’n footprint heeft vlees dus.
Samen oppakken
In Assen is er inmiddels een groep kartrekkers verzameld. 26 September is er een informatieavond bij het Duurzaamheidscentrum in Assen. We hopen dat er dan meer mensen aansluiten. Uiteindelijk willen we 150 tot 200 gezinnen bij elkaar krijgen. En er zal dus ook een geschikt gebied en een boer gevonden moeten worden. Maar dat hoeft allemaal niet in 1 keer. We nemen de tijd ervoor, doen het stap voor stap. We worden daarbij begeleid vanuit Boxtel. Zij hebben het allemaal al doorlopen, dus wij hoeven het wel niet opnieuw uit te vinden.
Ik vind het mooi om dit samen op te pakken. Om zelf in actie te komen voor een duurzame, toekomstgerichte voedselproductie. We mogen best roepen dat we het anders willen, maar dan moeten we het ook oppakken en het niet steeds aan anderen overlaten. En mijn hart ligt bij de dieren en en bij landbouw, dus dit is voor mij een hele mooie manier om iets te doen.
Gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe
Jan van Goor: Met de Gebiedscoöperatie willen we de lokale en regionale economie stimuleren, de kennis in de regio vergroten en delen, en innovatieve projecten aanjagen. Ook bevorderen we een structurele samenwerking tussen ondernemers, overheid en onderwijs. We zijn actief rond de thema’s Landschap, Energie, Gezonde regio, Cultuur en Glasvezel. We begonnen met dialoogavonden, om te ontdekken wat er leeft. In 2014 hebben we het project Glasvezel De Wolden opgepakt. Daarna volgden andere projecten in Zuidwest Drenthe en met Dubbel Drents zijn we inmiddels in de hele provincie actief. In het begin was het vooral heel veel zenden. Nu bouwen we steeds meer op. We zijn gericht op ondernemers en burgers, betrekken hun actief bij wat we doen. Zo weten we zeker dat er draagvlak is.
Slimmer omgaan met mest
Een project dat we vorig jaar hebben afgerond is Boerenverstand versus Sensortechnologie. Met de Veris scan kun je de bodem in beeld brengen. De scan laat zien of strooien, met kalk of kunstmest, wel of niet nodig is. In de akkerbouw is het heel normaal om de scan te gebruiken, omdat het daarin goed uit kan. Maar nu zijn ook melkveehouders de scan gaan gebruiken. Ze kijken daardoor kritischer naar het gebruik van nutriënten, wat zorgt voor een betere bodem- en waterkwaliteit.
Vanwege de mestproblematiek hopen we ook de samenwerking tussen akkerbouw en veehouders te bevorderen. Nu wordt de mest uit Brabant gehaald. Maar wat als we een grote poule vormen, waarin bijvoorbeeld 40 regionale melkveehouders, varkenshouders en akkerbouwers samenwerken. Hebben we dan genoeg mest in deze regio? En is de kwaliteit van de mest goed? Dit zou onderzocht moeten worden. Dan kun je de mest gewoon in de regio verdelen in plaats van het hele land door te rijden.
Van bermgras tot product
Het ‘verwaarden’ van bermgras is een lopend project. Hierbij zijn alle gemeentes in Zuidwest Drenthe, 2 Overijsselse gemeentes, het Waterschap Drents Overijsselse Delta, de provincie Drenthe en 4 onderwijsinstellingen en meerdere bedrijven aangehaakt. We hebben de markt afgezocht om erachter te komen waar de kansen liggen voor het verwaarden van bermgras tot andere producten. Het blijkt verwerkt te kunnen worden in kantoormeubelen, plaatmateriaal, papier en karton en in bokashi. Bokashi is een bodemverbeteraar. Het bermgras wordt hiervoor vermengd met zeeschelpenkalk, mineralen en een bacteriemengsel waardoor er 95% grondstof overblijft. Bij composteren is dit slechts 50 tot 60%.
Vepa, uit Hoogeveen, wil het bermgras verwerken in plaatmateriaal waarmee meubels gemaakt kunnen worden. Ze testen of de platen bestand zijn tegen de bewerkingen die hiervoor nodig zijn. Het kost overheden nu geld om zich van het bermgras te ontdoen. Ze betalen hiervoor ongeveer 20 euro per ton aan een composteerder. Die kosten kunnen dus naar beneden. We zijn met verschillende partijen aan de slag om te realiseren dat het verwerkt wordt in andere producten en dat we afzet kunnen creëren. Rijkswaterstaat is op Tweede Kamer niveau bezig om ervoor te zorgen dat het bermgras, na bewerking, een andere status kan krijgen: van afval naar grondstof.
Korte voedselketens
Met Dubbel Drents verkorten we de ketens en zorgen we dat in Drenthe verbouwde grondstoffen ook in Drenthe worden verwerkt tot product. Wij zijn in Noord-Nederland heel goed in het produceren van voedsel. Dat voedsel gaat vervolgens weg en komt weer terug, de verwaarding vindt hier niet plaats. Daarom werken we aan een korte keten. En we zoeken het in de volumes. Op grote schaal ga je wat raken, dan komt er echt wat in beweging.
Voor meer informatie over De Herenboerderij of de Gebiedscoöperatie Zuidwest Drenthe kunt u contact opnemen met de Betekeniseconomie in Drenthe via: drenthe@betekeniseconomie.nl
